Kao rezultat duboke posvećenosti negovanju kulturnog nasleđa, Turska je postigla još jednu važnu prekretnicu u naporima za očuvanje i repatrijaciju. Nakon 65 godina, bronzana statua rimskog cara Marka Aurelija, opljačkana iz drevnog grada Bubona u Burduru, vraćena je u domovinu. U saradnji sa američkim vlastima, statua je vraćena svojoj kući nakon višegodišnjeg izlaganja u Muzeju umetnosti u Klivlendu (Ohajo).
Vraćanje statue sprovedeno je zahvaljujući saradnji i zajedničkim naporima turskog Ministarstva kulture i turizma, Kancelarije okružnog tužioca Menhetna i Ministarstva za unutrašnju bezbednost SAD.
O statui
Statua Marka Aurelija, koja datira iz 2. i 3. veka nove ere, jedinstveno je delo antičke umetničke istorije zbog prikaza rimskog cara kao filozofa. Smatra se jednom od najlepših bronzanih skulptura u Anadoliji. Artefakt je nezakonito iskopan i prokrijumčaren iz Bubona, koji se nalazi u okrugu Golhisar u jugozapadnoj provinciji Burdur, šezdesetih godina 20. veka. Delo je tokom godina menjalo vlasnike, pre nego što je završilo u Muzeju umetnosti u Klivlendu. Statua je vraćena iz SAD nakon dugog i odlučnog pravnog i diplomatskog napora, i uskoro će biti izložena javnosti u turskoj prestonici - Ankari.
Pionirsko istraživanje i istorijski povratak
Pravo poreklo statue Marka Aurelija prva je otkrila profesorka Žale Inan, prva žena arheolog u Turskoj. Njeno istraživanje je pomoglo da se otvori put turskom Ministarstvu kulture i turizma da započne zajedničku istragu sa Kancelarijom okružnog tužioca Menhetna i Ministarstvom za unutrašnju bezbednost SAD (HSI) tokom 2021. godine.
Zajednički napori su doveli do povratka mnogih artefakata bubonskog porekla, uključujući statue i biste rimskih careva Lucija Vera, Septimija Severa i Karakale. Godine naučnih analiza, arhivski dokumenti i iskazi očevidaca takođe su potvrdili da je statua Marka Aurelija prvobitno pripadala strukturi Sebastion u Bubonu.
Na osnovu ovih naučnih dokaza, Kancelarija okružnog tužioca Menhetna i HSI su utvrdili da je zahtev Turske opravdan, i naredili su zaplenu statue iz Muzeja umetnosti u Klivlendu.
Iako se Muzej umetnosti u Klivlendu žalio na nalog za zaplenu i podneo tužbu kojom se osporava povezanost statue sa Bubonom, Turska je pristala na naučne analize kako bi potkrepila svoju tvrdnju.
Za analizu je pod nadzorom stručnjaka turskog ministarstva u maju 2024. godine uzet silikonski odlivak stopala statue i dokumentovan je tako da se precizno poklapa sa bazama pronađenim u drevnom gradu Bubonu. Uzorci zemljišta, olova i ugljenika takođe su prikupljeni sa izuzetnom pažnjom.
Analize koje je sproveo prof. Ernst Pernicka u laboratorijama Arheometrijskog centra Kurt Engelhorn u Nemačkoj definitivno su potvrdile da je statua zaista nekada stajala u Sebastionu. Štaviše, uzorak zemljišta iz unutrašnjosti statue ima veoma sličan hemijski sastav i odnos izotopa stroncijuma kao i tri uzorka zemljišta iz Bubona i još jedan uzorak zemljišta iz unutrašnjosti statue „Valerijanus“ u muzeju Burdur, koja je navodno pronađena u Bubonu. Nakon nalaza nedavnih istraživanja, Muzej umetnosti u Klivlendu povukao se iz pravnog postupka u vezi sa statuom i pristao na njen povratak Turskoj.
U svom zvaničnom saopštenju, muzej je naveo: „Muzej ceni saradnju koju su pružili zvaničnici u Turskoj i u kancelariji okružnog tužioca kako bi se došlo do naučnog rešenja. Bez ovog novog istraživanja, Muzej ne bi mogao sa sigurnošću da utvrdi da je statua nekada bila prisutna na tom mestu.“
Ova odluka odražava konstruktivan pristup koji poštuje i integritet muzejskih praksi i zakonit povratak kulturne baštine.
Turska globalna vizija kulturnog nasleđa
Povratak statue Marka Aurelija u Tursku nije samo kulturna pobeda, već i zajednički uspeh međunarodnog prava, nauke i diplomatije, ističu u Ministarstvu kulture i turizma Republike Turske. To je takođe jedna od najznačajnijih prekretnica u turskoj kontinuiranoj borbi protiv ilegalne trgovine antikvitetima. Zemlja ostaje nepokolebljiva u svojim naporima da povrati svu kulturnu baštinu koja je prokrijumčarena u inostranstvo.
Repatrijacija je deo šire turske vizije usmerene na očuvanje i održivo upravljanje njenim bogatim kulturnim nasleđem. Kao deo „Projekta nasleđe za budućnost“, koji proširuje iskopavanja širom zemlje i tokom svih godišnjih doba, zemlja održava radove na iskopavanju i restauraciji na mnogim drevnim lokalitetima, i ima za cilj da poveća broj monumentalnih arheoloških radova na 800 do 2026. godine.
