Svega nekoliko godina po oslobođenju jasenovačkog sistema logora nestali su i poslednji ostaci njegovih ruševina.
Materijal je iskorišćen za obnovu kuća u okolini, pa se s pravom može reći da su tragovi logora utkani u domove tamošnjih naselja. U decenijama nakon rata, na prostoru nekadašnjeg kompleksa izgrađen je memorijalni prostor Spomen-područja Jasenovac, sa muzejem i monumentalnim spomenikom „Kameni cvet“ arhitekte Bogdana Bogdanovića – simbolom stradanja i opomene.
Ljubo Miloš, Muzej žrtava genocida
U duhovnom očuvanju sećanja značajnu ulogu ima manastir Rođenja Svetog Jovana Preteče u Jasenovcu i Eparhija pakračko-slavonska Srpske pravoslavne crkve. Pod njihovim pokroviteljstvom u mestu su osnovane istraživačka biblioteka i stalna postavka u prostoriji nekadašnje ustaške bolnice – objektu koji je bio deo logorskog sistema.
Mile Budak
Muzej žrtava genocida, osnovan 1992. godine odlukom Narodne skupštine Republike Srbije, posebno je usmeren na proučavanje stradanja u okviru Nezavisne Države Hrvatske, sa ciljem negovanja kulture sećanja. U njegovim zbirkama nalaze se hiljade dokumenata, fotografija, audio-vizuelnih svedočanstava, predmeta i umetničkih dela koja svedoče o sudbinama nevinih žrtava. Posebna pažnja posvećena je očuvanju identiteta svake žrtve – imenom, životom i stradanjem – kako bi njihovo dostojanstvo bilo trajno zaštićeno.
Kroz brojna predavanja, tribine, izložbe i studijske programe u zemlji i inostranstvu, muzej širi svest o karakteru i razmerama zločina počinjenog nad Srbima, Jevrejima i Romima u Jasenovcu. Od 2023. godine pokrenut je i program „Učenje o genocidu počinjenom nad Srbima“, namenjen nastavnicima istorije, kao i studijske posete učenika i studenata Jasenovcu, kao jednom od najznačajnijih mesta nacionalne memorije.
Ante Vrban, Muzej žrtava genocida
Jasenovac ostaje jedno od najvećih stratišta u okupiranoj Evropi, svedočanstvo o sistematskom genocidu nad pripadnicima tri naroda i trajna opomena čovečanstvu. On nije samo deo prošlosti, već izazov sadašnjosti – da se teška istina čuva i prenosi, da nove generacije uče iz njega i da se spreči svaki nagoveštaj ponavljanja zločina.
Naučna istraživanja i svedočenja ostaju od prvorazredne važnosti, jer mnoga pitanja još uvek nisu do kraja rasvetljena. I više od osam decenija kasnije, obaveza da se istina o Jasenovcu čuva i dalje traje – kao dug žrtvama i zavet potomcima.
